Hun impact is zo groot dat het tegenwoordig opmerkelijker is om te horen dat iemand is afgevallen door calorieën tellen dan door afslankmedicatie, schrijft The Telegraph. Dus leken de gebeurtenissen van afgelopen dinsdag op het eerste gezicht onvoorstelbaar. Novo Nordisk, de oorspronkelijke koploper in de wereldwijde strijd om afslankmiddelen, dankzij de creatie van hun goudmijn Ozempic en zusterproduct Wegovy, verloor in één dag 70 miljard dollar (59 miljard euro) aan beurswaarde.
Als de Deense gigant, ooit het meest waardevolle beursgenoteerde bedrijf van Europa (en tijdelijk meer waard dan de hele Deense economie), in verval raakte, is de vraag of de afslankmiddelenhype dan toch voorbij is. Is de honger naar een wondermiddel net zo gestild als onze eetlust?
Het antwoord, zeggen experts, is een volmondig nee. Volgens hen speelden de problemen van Novo zich juist af tegen de achtergrond van een onverzadigbare markt met een duizelingwekkend groeipotentieel – al is het speelveld nu wel in het voordeel van de concurrentie gekanteld.
Of Novo zich weer naar de top kan vechten, hangt af van het vermogen om zich opnieuw als innovator te positioneren. De race is nu om steeds effectievere formules te ontwikkelen en een afslankpil te introduceren. Zo'n pil zou de markt ingrijpend veranderen, omdat het een nieuwe groep consumenten aanspreekt die nu worden afgeschrikt door de kosten en het gedoe van injecties.
'Pandora's box' is geopend
De duikeling van Novo's aandelenkoers was de grootste dagdaling ooit voor het bedrijf – het bewijs dat het slachtoffer is geworden van zijn eigen succes. Hoewel Novo als eerste een baanbrekende afslankinjectie op de markt bracht – Wegovy in 2021, kort na Ozempic (oorspronkelijk voor diabetes) in 2017 – haalde de grootste rivaal, Eli Lilly, Novo snel in.
Eli Lilly's afslankmiddel, Mounjaro, werd in 2022 goedgekeurd voor diabetes en een jaar later voor gewichtsverlies, en blijkt sindsdien effectiever (het is nu de voorkeursprik van de Engelse National Health Service).
Maar Novo veroorzaakte zelf ook problemen – van een leveringscrisis in 2022 tot een patentfout in Canada, waardoor concurrenten vanaf begin volgend jaar toegang krijgen tot de markt. Door een administratieve fout – het niet betalen van een verlengingsvergoeding van 450 dollar (385 euro) in 2019 – verloor Novo de bescherming op Ozempic en Wegovy in Canada. Het is een buitenkans voor concurrenten en kan het bedrijf miljarden kosten.
Te midden van deze onrust ontsloeg Novo in mei plotseling CEO Lars Fruergaard Jørgensen. Zijn opvolger, Mike Doustdar, werd vorige week bekendgemaakt.
Als je eenmaal Pandora’s doos hebt geopend, wordt het veel makkelijker om een formule aan te passen, te ontwerpen en te veranderen
prof. John Wilding, Universiteit van Liverpool
De problemen, onderstreept door de beslissing om de strijd aan te gaan met 'nep' afslankprikken vanwege tegenvallende verkopen, hebben de weg vrijgemaakt voor nieuwe innovators die willen profiteren van Novo's misstappen. Zij zullen zich gesterkt voelen door de recente ontwikkelingen.
„Het is momenteel echt een spannende tijd," zegt John Wilding, die het klinisch onderzoek naar obesitas, diabetes en endocrinologie aan de Universiteit van Liverpool leidt. Hij wijst op de snelle opmars van afslankmedicatie als aanjager van innovatie in de sector.
„Als je eenmaal Pandora's doos hebt geopend, wordt het veel makkelijker om een formule aan te passen, te ontwerpen en te veranderen. Er zijn meer dan honderd verschillende middelen in ontwikkeling voor obesitas," zegt Wilding, al verwacht hij dat „waarschijnlijk minder dan tien procent ooit de markt haalt."
Het uiteindelijke doel, zegt hij, is dat afslankmedicatie net zo gewoon wordt als statines nu zijn. „Toen ik net arts was, kwamen statines op de markt. Die waren toen heel duur en werden alleen voorgeschreven aan mensen met ernstige hartziekten," zegt Wilding. „Nu krijg je ze standaard als je cholesterol iets te hoog is en je boven de vijftig bent, voor een paar euro per maand."
In de toekomst zullen afslankmiddelen misschien net zo gangbaar zijn, routinematig worden ingenomen en voorgeschreven aan mensen met een verhoogd risico op obesitas, niet alleen aan mensen die al obees zijn.
Lees ook: 'Fantastische fout': hoe een horeca-avontuur automan Bart Hamminga een betere leider maakte
Eli Lilly loopt uit
Om te begrijpen waar de wetenschap naartoe gaat, is het goed om terug te kijken. In de jaren tachtig ontdekten onderzoekers een hormoon in de darmen, GLP-1, dat bij eten de afgifte van insuline stimuleert. Daarna volgde een reeks diabetesmedicijnen die dit effect nabootsten, met als eerste Byetta van Amylin Pharmaceuticals en Eli Lilly, goedgekeurd door de Amerikaanse FDA in 2005.
De afgifte van deze hormonen, incretines genoemd, onderdrukt ook de eetlust en geeft het signaal aan de hersenen dat we vol zitten. Het bijeffect is gewichtsverlies. Novo speelde hierop in met Saxenda, het eerste GLP-1-middel dat werd ingezet voor gewichtsverlies.
Na jaren van complexe proeven, waarbij gebruikers tot vijf procent van hun gewicht verloren, werd Saxenda in 2014 goedgekeurd door de FDA. Drie jaar later volgde Ozempic voor type 2 diabetes, en in 2021 Wegovy voor gewichtsverlies. Met Wegovy kan tot zeventien procent gewichtsverlies worden bereikt.
Maar Eli Lilly zat Novo op de hielen met hun eigen doorbraak: Mounjaro. Dit middel bootst niet één, maar twee darmhormonen na – GLP-1 en GIP. Het werd in 2022 als injectie goedgekeurd voor diabetes en een jaar later voor gewichtsverlies. Uit de grootste onderzoeken blijkt dat gebruikers gemiddeld 21 procent van hun lichaamsgewicht verliezen in anderhalf jaar tijd.
„Het zijn twee hormonen in één," zegt Martin Whyte, universitair hoofddocent metabole geneeskunde aan de Universiteit van Surrey. „GLP-1 blijft in aanwezigheid van GIP langer actief op zijn receptor, waardoor het effect duurzamer is.
Op zoek naar de 'heilige graal'
Om niet achter te blijven, werkt Novo nu aan een vergelijkbare combinatie. Het bedrijf probeert GLP-1 te combineren met een ander hormoon, Amylin, dat geen incretine is maar een peptide uit de alvleesklier, met een eigen effect op het verzadigingsgevoel.
Maar hun nieuwe middel – CagriSema, een wekelijkse injectie – presteerde in de proeven niet helemaal zoals gehoopt. Novo stelde dat het tot 25 procent gewichtsverlies kon opleveren, maar deelnemers verloren gemiddeld maar 23 procent in een jaar. Het is nog nergens ter wereld goedgekeurd voor gewichtsverlies.„Ik zou niet zeggen dat het beter is dan Mounjaro, misschien gelijkwaardig," aldus Whyte.
Ondertussen lijkt Eli Lilly nog verder uit te willen lopen. Zij werken aan een middel dat drie incretines combineert – GLP-1, GIP en Glucagon, dat vetreserves kan afbreken.
De eerste resultaten voor Retatrutide, een wekelijkse injectie, zijn veelbelovend. In proeven verloren deelnemers 17 procent van hun gewicht in 24 weken en 24 procent na 48 weken.
Whyte denkt dat het middel volgend jaar al beschikbaar kan zijn en vergelijkt het effect met een maagbypass. „De heilige graal van afslankmiddelen is een medische maagbypass: dat je deze operaties niet meer hoeft te doen," zegt hij.
Lees ook: Kim Kardashian-effect: vrij onbekend bedrijf mede dankzij realityster waardevolste van Europa
De race om de pil
Naast het verfijnen van formules is de grootste doorbraak waarschijnlijk de introductie van een pil. Een afslankmiddel in tabletvorm zou ongetwijfeld nog populairder zijn dan de huidige opties. Tabletten zijn waarschijnlijk goedkoper door lagere productiekosten en maken koeling en injectiepennen overbodig. Bovendien zullen veel mensen met prikangst eerder een pil slikken dan een injectie nemen.
Een artikel in Time magazine, getiteld The Big Promise: How a New Weight-Loss Pill Could Transform Health, beschreef hoe een pil de markt „op ingrijpende wijze kan uitbreiden" en de producent een dominante positie kan geven.
Het is een nek-aan-nekrace
dr. Martin Whyte Universiteit van Surrey
Novo probeert deze race binnen de race te winnen – het heeft al een GLP-1-tablet voor type 2 diabetes op de markt, Rybelsus. Hoewel deze niet tot spectaculair gewichtsverlies leidt, is het volgens Whyte een veelbelovend begin. In een zes maanden durende studie verloren mensen met een gemiddeld gewicht van 88 kilo, die 14 mg van het middel slikten, ongeveer 3,5 kilo.
De pil „is tot nu toe vrij uniek," zegt hij. „Normaal gesproken wordt een hormoon in tabletvorm afgebroken door het maagzuur. Maar Novo heeft iets slims bedacht: een beschermend omhulsel rond de GLP-1, zodat het niet wordt afgebroken."
De technologie van Novo's pilcoating heet SNAC en werkt door het maagzuur te neutraliseren zodra de tablet binnenkomt, waardoor het middel via de maagwand kan worden opgenomen. Whyte denkt dat Novo uiteindelijk ook CagriSema als pil zal willen aanbieden.
Maar „het is een nek-aan-nekrace," voegt Whyte toe. Eli Lilly werkt aan een eigen pil – Orforglipron – die dagelijks moet worden ingenomen en in studies ongeveer even effectief bleek als een wekelijkse Ozempic-injectie. Ook Pfizer werkt aan een pil, maar sommige prototypes zijn al afgeblazen, en het in San Diego gevestigde Viking Therapeutics ontwikkelt een dubbel GLP-1- en GIP-middel in zowel injectie- als pilvorm.
Het kan nog twee jaar duren voordat de pillen van Novo en Eli Lilly op de markt komen, schat Whyte, maar ze kunnen de markt volledig veranderen. Tot die tijd kan er nog veel gebeuren – de revolutie is pas net begonnen. Althans, dat is waar Novo na de gebeurtenissen van afgelopen week op moet hopen.
Bron: The Telegraph
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
