In de prestatiesamenleving is er immer een concurrentiestrijd gaande. Een statusstrijd: namelijk welke positie je inneemt qua werk, uiterlijk, gezondheid en sociaal leven. Die confrontatie is er altijd en overal. Ook in de vakantieperiode is er het vergelijk op de socials wie de meest jaloersmakende vakantiefoto's en leukste feestjes deelt. „Shit, zij was wel op Lowlands!" Het heeft geleid tot een 'te drukke mensen' samenleving, waar onze digitale tools altijd aan staan.
FOMO en prestatiedruk
Voor jongeren is de huidige maatschappij het zwaarst: hun FOMO en prestatiedruk worden voortdurend opgejaagd door social media. Daaraan kunnen ze moeilijk ontsnappen, want de telefoon brandt de hele dag in hun broekzak. Daarnaast is er vooral door ouders een focus op hun cognitieve ontwikkeling. Om straks nog beter te kunnen presenteren. Bijles is genormaliseerd, cum laude slagen op het VMBO of VWO is een nieuwe status geworden.
Ze willen het ook goed doen, liefst geen fouten maken. Ze zijn bang om foute keuzes te maken met hun studie, baan en crypto's. Ze ervaren een prestatiecultuur. Want jouw leven is toch maakbaar: jij bepaalt zelf hoe succesvol je bent. De tijd van relaxt mijmeren over je purpose in het leven is voorbij.
Jongeren moeten ook harder vechten. Vechten voor een woning (vooral als je ouders je niet sponsoren). Voor een goede stage (vooral als je niet een netwerk hebt meegekregen) en straks voor een baan. Want door AI gaan er heel wat (witte-boorden) banen verdwijnen, sterker dat gebeurt nu al. Nog meer onzekerheid en extra prestatiedruk.
Een duidelijk signaal van de huidige tijdgeest is dat de zachte yoga is ingeruild door de harde, prestatiegerichte pilates. Waar gewerkt wordt aan een strak lichaam, geholpen door proteïne, creatine en collageen. Het real beauty-mantra met mooie ronde vormen, is ingeruild door slank en licht gespierd als het nieuwe schoonheidsideaal.
Peter Heshof is expert in wat consumenten willen en waarom. En hij is een van de sprekers van het Sprekershuys.
Lees ook: Hoe kun je Gen Z-personeel aantrekken en behouden?
Onze reflex op de harde tijdgeest
Hoe reageren we als mens op deze prestatiesamenleving? Vluchtgedrag. We rennen harder door met hulp van boosters als energiedrankjes, matcha latte's, nicotine zakjes onder de lip of snuifjes in de neus.
We vluchten in droombeelden van snel financieel onafhankelijk worden, het liefst voor ons 30ste met crypto's. We verdoven onszelf, net als een junkie, met het doelloos scrollen door verslavende social media posts, met het bingewatchen, door AI-gestuurd, van dezelfde soort series en met het 'gratis' shoppen met Klarna.
We sluiten onszelf af, met onze headsets en oortjes
We sluiten onszelf af, met onze headsets en oortjes. Het is de norm geworden om de buitenwereld op afstand te houden in de supermarkt en op de elektrische fiets. Thuis zonderen we ons lekker af met de gordijnen dicht en een VR-headsetje op.
We zoeken de stilte op, in een stilte retraite in de duinen waar oogcontact met elkaar wordt gemeden, op een telefoon-vrij dansfeestje of tijdens een digital detox uitje.
Tenslotte, kiezen we voor medicatie. Vroeger kregen 'te drukke jongetjes' ADHD-medicatie, maar nu is het verbreed naar 'te drukke mensjes' die moeite hebben zich te concentreren, door een overvol hoofd dat altijd aan staat.
Tijd voor ander gedrag
Onder druk van de prestatiesamenleving schieten we in een reflexmatig vluchtgedrag: we rennen nog harder, verdoven onszelf, sluiten af, verstillen en grijpen naar medicatie. Maar het zijn reflexen, geen structurele oplossingen. Het ontbreekt ons aan voorbeelden, rolmodellen en lef voor een ander soort gedrag.
We zien bij de twintigers, Gen Z, gelukkig wel een kanteling. Zij hebben van de vorige generatie Millennials geleerd door de toename aan mentale problemen, om beter je grenzen aan te geven. Door vier dagen in de week te werken en om 17.00 uur echt naar huis te gaan. Maar ook na het werk blijft de onzekerheid, de druk om te presteren en de felle (online) concurrentiestrijd om status. Gelukkig is de tijdgeest langzaam aan het verschuiven.
Ontwikkelingen in de samenleving zijn niet lineair maar cyclisch. Ze bewegen als golven, ze komen op, worden dominant en dalen weer omdat er een nieuwe golf opkomt. Anders gezegd, krachten leiden tot tegenkrachten. Die zijn voor de buitenstaander vaak niet direct zichtbaar, maar als trend professional ben je daar extra alert op.
Nieuwe Tijdgeest
Als tijdgeest-analist laat ik zien dat er een vaste cyclus achter deze golven zit. De komende jaren verschuiven we langzaam van de huidige behoudende, conservatieve periode naar een vrijere, progressievere periode. Deze nieuwe periode wordt gedreven door onze oerbehoeften aan vrijheid, plezier, fysieke ervaringen en levenslust.
De tijd breekt aan voor een speelser leven, voor Vita Ludens. Henri Matisse liet het prachtig zien in zijn beroemde schilderij Dance (1909): een cirkel van dansende figuren die puur plezier, verbondenheid en levensenergie uitstralen.
Gelukkig zie je de eerste signalen al van de nieuwe tijdgeest. Want na de zachtere yoga en vervolgens hardere pilates is er de prille opkomst van dance classes. Waar het draait om samen dansen, muziek en onbezorgd plezier, zoals de Daddy Pack Dance Class in Amsterdam en de online Dance Classes van Justin Neto.
Speelse geest
Met een speelse geest durf je vrij te denken, te experimenteren en mag je fouten maken. Of zoals John Cleese het zegt: „The very essence of playfulness is an openness to anything that may happen. The feeling that whatever happens, it's okay." Het is iets doen zonder dat het direct iets nuttigs moet opleveren.
Het is ons geheime wapen in de prestatiesamenleving, met zijn controle, nuttigheid en concurrentiedrift. Speels denken en doen is wat wij als mensen ook het beste kunnen, daar kan geen high intelligence AI tegenop.
Speelsheid is niet iets alleen voor kinderen, het bevordert het welzijn voor iedereen ongeacht je leeftijd. Speels leven is goed voor brein en lijf: het verlaagt stress door minder cortisol en activeert gelukshormonen als dopamine, endorfine en oxytocine.
Je voelt je lichter, creatiever, socialer en fysiek vitaler – met meer ontspanning, energie en veerkracht. Het legt nieuwe verbindingen in je brein, creëert ruimte in je hoofd en lost spanningen uit je lijf op. Precies datgene wat we nodig hebben om de balans in ons leven terug te vinden.
Speelse inspiratie
Wees speels, doe eens lekker gek. Slaap in de tuin of op het balkon, doe iets geks op je werk, kom in je trainingspak. Of organiseer, zoals vroeger op een verjaardagsfeestje, een stoelendans in het park met voorbijgangers.
Wees speels, kies voor spontaniteit. Sluit je aan bij de Fuck Tomorrow-WhatsApp-groep die Nederland spontaner maakt, zing op de elektrische fiets en verkleed jezelf eens. Of volg het schilderij van Matisse en ga spontaan samen dansen in de natuur.
Het wordt tijd om los te komen van onze oververhitte prestatiesamenleving. Niet door harder te rennen, te vluchten, te verdoven, af te sluiten, te verstillen en te medicaliseren maar door bewust te kiezen voor een speelser leven met al onze zintuigen.
Leef jouw Vita Ludens, daar knap jij van op, en de wereld om je heen!
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
